بررسی تطبیقی کلاهبرداری سنتی و رایانه ای

پس از «انقلاب صنعتی» که با بهره گیری از ابزارهای صنعتی پیشرفته در امر تولید کالا، تحولات شگرفی در سطح دنیا به دنبال داشت و «عصر صنعتی» را رقم زد، اکنون نوبت «انقلاب اطلاعات» است که با استفاده از ابزارهای الکترونیکی پیشرفته در امر انتقال اطلاعات، تحولات شگرف دیگری را موجب گردد و « عصر اطلاعات» را رقم زند. مهم ترین نمود این عصر، ایجاد «جامعه ی اطلاعاتی جهانی» در یک دنیای مجازی با همه ی کارکردهای دنیای واقعی، اما فارغ از محدودیت های فیزیکی آن است که در لابلای تار و پود «فناوری اطلاعات» شکل گرفته است. در این دنیای مجازی یک فرد می تواند فارغ از محدودیت هایی چون مرزهای ملی، حاکمیت سیاسی، نظارت افراد و مراجع مختلف، زبان، ملیت، نژاد، جنسیت و ...، از هر کجای دنیا و در هر زمان با دیگران ارتباط برقرار کند، دیدگاه های خود را منتقل کند و از دیدگاه های دیگران مطلع شود، برای رفع نیازمندی های روزانه خود اقدام کند یا نیازمندی های دیگران را مرتفع سازد و بالاخره تمامی فعالیت های اجتماعی خود را به انجام رساند. با این وجود، فناوری اطلاعات با تمام قابلیت ها و پیچیدگی ها به شدت در مقابل تهدیدات آسیب پذیر است و این بحث بسیار مهمی است که رویکردها را به داشتن قوانین و مقررات جدی تر رهنمون می کند. سیستم های کامپیوتری فرصت های تازه برای قانون شکنی ایجاد می کنند. این پدیده با طرح مسائل جدید بسیاری از علوم را با چالش های جدی مواجه ساخته و آنها را تحت تأثیر قرار داده است. از جمله علم حقوق به عنوان شاخه ای از علوم اجتماعی که تنظیم و تنسیق روابط انسان ها را در چارچوب حیات جمعی برعهده دارد، عمیقاً تحت تأثیر فناوری اطلاعات قرار گرفته است. در این راستا حقوق جزا بیشتر از سایر شاخه های حقوق تأثیر پذیرفته، چراکه این پدیده نه تنها امکان ارتکاب رفتارهای مجرمانه جدیدی را به وجودآورده که قبل از این به هیچ وجه امکان پذیر نبوده، بلکه با خلق دنیای جدید به نام فضای سایبر ارتکاب بسیاری از رفتارهای مجرمانه مرسوم را تسهیل نموده است. کلاهبرداری رایانه ای از جمله جرایمی است که با پیدایش فناوری اطلاعات وارد عرصه حقوق جزای اختصاصی شده و اصول و قواعد حاکم بر کلاهبرداری سنتی را به چالش کشیده است. کلاهبرداری رایانه ای از جهت اسمی و نتیجه حاصل از جرم با کلاهبرداری سنتی شباهت دارد، اما تفاوت آنها از جهت فرایند ارتکاب و عناصر اختصاصی تشکیل دهنده جرم باعث شده است که کلاهبرداری رایانه ای به عنوان جرمی مستقل از کلاهبرداری کلاسیک مطرح شود. خاطر نشان می شود که هرگونه ارتکاب کلاهبرداری به وسیله رایانه، کلاهبرداری رایانه ای محسوب نمی شود . رایانه از دو جهت در ارتکاب کلاهبرداری دخیل است : 1- استفاده از رایانه برای ارتکاب کلاهبرداری کلاسیک. به اینصورت که؛ مرتکب از طریق رایانه، متوسل به وسایل متقلبانه گردیده و دیگری را فریب می دهد و مال او را می برد. در اینصورت چون رایانه صرفاً به عنوان وسیله ارتکاب جرم مورد استفاده قرار می گیرد و نوع وسیله در تحقق کلاهبرداری موثر نیست، لذا عمل مرتکب با قوانین کیفری مربوط به کلاهبرداری کلاسیک قابل تعقیب و مجازات بوده و جرم ارتکاب یافته کلاهبرداری کلاسیک است که می توان آنرا «کلاهبرداری کلاسیک رایانه ای » نیز نامید. 2- استفاده از رایانه برای ارتکاب کلاهبرداری رایانه ای. به اینصورت که؛ مرتکب بدون فریب قربانی و یا نماینده وی از طریق مداخله ناروا در داده های رایانه ای یا عملکرد سیستم های رایانه ای مال او را می برد، یا از خدمات مالی متعلق به او بهره مند می شود. این نوع کلاهبرداری که با قوانین کلاهبرداری سنتی قابل تعقیب و مجازات نیست، کلاهبرداری رایانه ای نامیده می شود. با توجه به مقدمات گفته شده در این تحقیق برآنیم که جهت درک بهتر تفاوت های کلاهبرداری سنتی و رایانه ای در دو فصل به نکات اشتراک و افتراق آنها بپردازیم.